سەنعان عەبدوڵا بەڕێوەبەری فەرمانگەی هۆشیاركردنەوەی ژینگەیی و ڕاگەیاندن و گوتەبێژی دەستەی ژینگە، رایگەیاند، كوژراندنەوەی موەلیدەكان كاریگەریی زۆری بەسەر ژینگە دەبێت.
زیاتر گوتی، ئەگەر توێژینەوەیەكی زانستی بكرێت، دەزانرێت كە ئەو پڕۆژەیە چ سوودێكی گەورەی بە ژینگە گەیاندووە، چەندان تۆن دووكەڵ و دووەم ئۆكسیدی ژەهراوی لە ژینگە نەماوە.
هاوكات "وشە" بەدواداچوونی بۆ كوژاندنەوەی تەواوی موەلیدەكان لە هەولێر و سلێمانی و دهۆك كردووە و دەركەوتووە، تا ئەمڕۆ هەزار و 400 موەلیدەی گەڕەكەكان كوژێنراونەتەوە، كە دەكاتە 19.6%ـی سەرجەم موەلیدەی گەڕەكەكانی هەرێمی كوردستان و لابردنی ئەو بڕەش، ساڵانە 245 هەزار تۆن دەردانی گازی CO₂ كەم دەكاتەوە؛ ئەمەش هاوتایە لەگەڵ لابردنی 225 هەزار ئۆتۆمبێل لەسەر شەقامەكان.
یەكێك لە گرنگترین دەستكەوتەكانی پڕۆژەی ڕووناكی، بریتییە لە كوژاندنەوەی موەلیدەی گەڕەكەكان كە ژمارەیان دەگاتە نزیكەی 7000 موەلیدە لە سەرانسەری هەرێمی كوردستان.
ئەم موەلیدانە پێشتر هۆكارێكی سەرەكیی پیسبوونی ژینگە بوون لە كوردستاندا. داتا سەرەكییەكانی ئەم هەنگاوەی پڕۆژەی ڕووناكی بەم شێوەیەن:
1-هەزار و 400 موەلیدە لە سەرانسەری هەرێمی كوردستان تا ئێستە كوژێنراونەتەوە، هەزار و 172 لە هەولێر و 125 لە سلێمانی و 103 لە دهۆكە.
2-ئەم ڕێژەیە یەكسانە بە 19%ی موەلیدەی گەڕەكەكانی سەرانسەری هەرێمی كوردستان.
3- كوژانەوەی ئەم موەلیدانە یەكسانە بە كەمكردنەوەی 245،000 تۆن لە گازی ژەهراویی دوانەئۆكسیدەی كاربۆن لە ساڵێكدا، یەكسانە بە لابردنی تا 250،000 ئۆتۆمبێل لەسەر شەقامەكان.
كاریگەرییەكانی كوژاندنەوەی موەلیدەكان لە چوارچێوەی پڕۆژەی ڕووناكی تا كۆتایی ساڵی 2026:
1-تا كۆتایی بەجێگەیاندنی پڕۆژەی ڕووناكی، ژمارەی ئەو موەلیدانەی دەكوژێنەوە دەبێتە هۆی كەمكردنەوەی دەردانی گازی ژەهراوی دوانەئۆكسیدی كاربۆن بە قەبارەی 1.4 ملیۆن تۆن لە ساڵێكدا.
2-ژمارەی ئەو موەلیدانەی لە چوارچێوەی پڕۆژەی ڕووناكی دەكوژێنەوە، یەكسان دەبێت بە 1.3 ملیۆن ئۆتۆمبێل.
3-ئەم ژمارانە دەبنە هۆی كەمكردنەوەی ڕێژەی دەردانی گازی ژەهراویی دوانە ئۆكسیدی كاربۆن بە ڕێژەی 4% لە هەرێمی كوردستاندا.
شێوازی جێبەجێكردن:
1-پڕۆژەی ڕووناكی گرێبەستی لەگەڵ خاوەن موەلیدەكان كردووە بۆ كوژاندنەوەی موەلیدەكانیان و تەنیا كاركردنیان وەك جێگرەوەیەك.
2-ئێستە هاوبەشانی كارەبا ڕاستەوخۆ كارەبای 24 سەعاتیی پڕۆژەی ڕووناكییان پێ دەگات.
3- لە سەرەتای پڕۆژەكەوە تا ئێستە، خاوەن موەلیدەكان بە بەردەوامی مانگانە شایستە داراییەكانیان وەرگرتووە.
جۆرەكانی موەلیدە كە كوژێنراونەتەوە لە چوارچێوەی پڕۆژەی ڕووناكی:
1- موەلیدەی گەڕەكەكان.
2- موەلیدەی تایبەتی ماڵ.
3- موەلیدەی تایبەت بە شوێنە بازرگانییەكانی وەك هۆتێل و ڕێستۆرانتەكان.
4- موەلیدەی شوێنە گشتییەكانی وەك پارك.
سوودە داراییەكان:
1-80%ی هاووڵاتییان ئێستە پارەیەكی كەمتر دەدەن بە بەراورد بە پێشوو كە دەیاندا بە موەلیدە و كارەبای نیشتمانی.
2-پێشتر خێزانە كەمدەرامەتەكان تا 30%ی داهاتی مانگانەیان خەرج دەكرد بۆ پێدانی پارەی مانگانەی موەلیدە.
3- ئێستە هاووڵاتییان تەنیا پارەی ئەو كارەبایە دەدەن كە خۆیان بەكاریان هێناوە.
سوودەكانی پڕۆژەی ڕووناكی لەڕووی تەندروستی و ژینگەییەوە:
1- پڕۆژەی ڕووناكی لە ڕێگەی كوژاندنەوەی موەلیدەی گەڕەكەكان، دەردانی گازی ژەهراوی وەك دوانەئۆكسیدی كاربۆن و دوانەئۆكسیدی گۆگرد ڕادەگرێت.
2- وەستاندنی تێكەڵبوونی ئاوی پیس و نەوتی بەكارهێنراو لەگەڵ خاكدا.
3- كەمكردنەوەی بەفیڕۆدانی ئاو بە بڕی ملیۆنێك مەتر چوارگۆشە كە بەكار دەهێنران بۆ ساردكردنەوەی موەلیدەكان.
4- دەبێتە هۆی كەمكردنەوەی ژاوەژاو، موەلیدەكان دەنگیان بە ڕێژەی ٪50 - ٪100 بەرزتر بوو لە ئاستی ئاسایی.
وەڵام بدەوه