لە کۆنگرێسی ئەمریکاوە بۆ دادگای فیدراڵی عێراق لەبارەی ھەرێمی کوردستانەوە.

سێ ئەندامی کۆنگرێسی ئەمریکا لە نامەیەکدا بۆ وەزیری دەرەوەی وڵاتەکە داوا دەکەن لەگەڵ حکومەتەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق گفتوگۆ بکەن بۆ چارەسەرکردنی کێشەی نەوت و گاز لە نێوان هەولێر و بەغدا، چونکە بەپێی دەستووری عێراق، هەرێمی کوردستان مافی ئەوەی هەیە پەرە بە سەرچاوەکانی نەوت و گاز بدات و سەربەخۆیانە مامەڵەی پێوە بکات.

کێشەی فرۆشتنی نەوت و گازی هەرێمی کوردستان دوای بڕیارێکی دادگەی فیدراڵیی عێراق هات کە پرۆسەکەی بە "نادەستووری" ناوبرد، بەڵام وەکو لە نامەی سێ ئەندام کۆنگرێسەکەدا باسکراوە، لە ماددەکانی 111 و 112ـی دەستووری عێراق رێگە بە هەرێمی کوردستان دراوە کە پەرە بە سەرچاوەکانی نەوت و گاز لەو ناوچانە بدات و "سەربەخۆیی بەرامبەر بە بەغدا" هەیە.

نامەکە رۆژی 18-08-2022 بۆ ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا نێردراوە، تێیدا باسی ئەو هێرشە کراوە کە رۆژی 13-03-2022 لەلایەن ئێرانەوە بە پاساوی بوونی بنکەی ئیسرائیلی کرایە سەر هەولێر و ماڵی شێخ باز بەرزنجی، بەڕێوەبەری کۆمپانیای کار گرووپ کرایە ئامانج. لە نامەکەدا هۆکاری هێرشەکە بۆ ئەوە گەڕێندراوەتەوە کە ئێران فرۆشتنی نەوت و گازی هەرێمی کوردستان وەکو "هەڕەشە" بۆ سەر بازاڕی دەرەکی وزەی خۆی سەیر دەکات.

پشتبەستنی ئەوروپا بە رێژەیەکی زۆر بە گازی رووسیا وایکردووە لە کاتی شەڕی نێوان ئەو وڵاتە و ئۆکراینا، وڵاتانی رۆژئاوا نەتوانن سزای تووند بەسەر کەرتی وزەی رووسیا بسەپێنن، ئەوەش سەرچاوەیەکی بەهێزی داراییە بۆ مۆسکۆ و بەردەوامبوونی لە شەڕەکە. لە نامەکەدا باس لەوە کراوە کە دەکرێت گازی هەرێمی کوردستان هەناردەی عێراق، تورکیا و باشووری ئەوروپا بکرێت، بۆ ئەوەی دەستبەرداری گازی ئێران و رووسیا ببن.

دوای بڕیارەکەی دادگەی فیدراڵیی عێراق لە نێوەڕاستی شووباتی ئەمساڵ، وەزارەتی نەوتی عێراق هۆشداری دایە کۆمپانیاکانی نەوت و گاز کە لە هەرێمی کوردستان بکشێنەوە. لە بەشێكی نامەکەدا باس لەوە کراوە و سێ ئەندامەکەی کۆنگرێس پێیان وایە حکومەتی عێراق بە "نایەکسانی" یاساکەی جێبەجێکردووە بەو پێیەی گرێبەستی چەند کۆمپانیایەکی ئەمریکی و ئەوروپی هەڵوەشاندووەتەوە، بەڵام گرێبەستی کۆمپانیا رووسی و چینییەکانی هەڵنەوەشاندووەتەوە.

مایکڵ واڵتز، دینا تیتوز و دۆوگ لامبۆرن، ئەندامانی کۆنگرێسی ئەمریکا لە نامەکەیاندا ئاماژە بەو هەنگاوەی حکومەتی عێراق دەدەن و رایدەگەیێنن، "ئێمە نیگەرانی ئەوەین ئەم هەنگاوانە عێراق ناسەقامگیر بکەن، گرژییەکان لە ناوچەکە زیادبکەن، هەروەها ناسەقامگیرییەکیش لە بازاڕی نەوتی نێودەوڵەتی دروستبکەن. بۆیەش لە بەرژەوەندیی ئاسایشی نیشتمانیی ئەمریکادایە هاوکار بێت لە دۆزینەوەی چارەسەرێک بۆ ناکۆکییەکانی نێوان حکومەتەکانی عێراق و هەرێمی کوردستان."

دەقی نامەی سێ ئەندامی کۆنگرێسی ئەمریکا بۆ وەزیری دەرەوەی وڵاتەکە:

بەڕێز وەزیر بلینکن،

لەدوای شەڕی عێراق، ئەمریکا پشتیوانی لە پڕۆسەیەکی دەستووری لە عێراق کرد کە رەنگدانەوەی هەموو پێکهاتە ئیتنی و ئایینییەکانی وڵاتەکە بێت. هەرچەندە لە دوای نووسینەوەی، رۆڵ و هێزی فیدراڵی، هەرێمەکان و هەروەها دەسەڵاتی پارێزگاکان بوو بە رێخۆشکەری دابەشبوون لە نێوان حکومەتی نیشتمانی، حکومەتی هەرێمی کوردستان و هەروەها ئەکتەرە سیاسییەکانی دیکە. بەتایبەتیش لە ماددەکانی 111 و 112ی دەستووری عێراقدا هاتووە، سەرچاوە سرووشتییەکان خاوەنداری "هەموو گەلانی عێراقە لە هەموو هەرێم و پارێزگاکاندا" هەروەها "حکومەتی فیدراڵی بە هاوبەشی لەگەڵ پارێزگا و حکومەتی هەرێمەکان کە بەرهەمهێنەرن، پێویستە ئیدارەی ئەو نەوت و گازە بدات کە لەو کێڵگانەی کە هەن دەردەهێندرێت." هەروەها دەستووری عێراق دەسەڵاتەکانی هەرێمەکانیشی روونکردووەتەوە لە نێویاندا روونکراوەتەوە کە دەسەڵاتەکان بەتەواوەتی نەدراون بە حکومەتی ناوەند، بەڵکو بە حکومەتی هەرێمەکانیش دراون. 

ماددەی 112 و 111 رێگە بە هەرێمی کوردستان دەدات کە پەرە بە سەرچاوەکانی نەوت و گاز لەو ناوچانە بدات کە لەژێر کۆنترۆڵی حکومەتی هەرێمی کوردستاندان و سەربەخۆییان بەرامبەر بە بەغدا هەیە. حکومەتی هەرێمی کوردستان بە پشتبەستن بەم راڤەیە گرێبەستی پەرەپێدانی نەوت و گازیان لەگەڵ کۆمپانیا ئەمریکییەکان و هاوپەیمانەکانی کردووە، هەروەها حکومەتی هەرێمی کوردستان ژێرخانی هەناردەکردنی نەوتی تایبەت بەخۆی بنیادنەناوە. 

لە رێگەی سەرنجڕاکێشانی وەبەرهێنەرانانی بیانی، گۆڕانی ئابووریی هەرێمی کوردستان دیار و بەرچاوە، تەنیا لە ماوەی 15 ساڵی رابردوودا، ئاستی بەرهەمهێنانی نەوتی لە سفر بۆ 450 هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا بەرزکردووەتەوە. ناوەندی پەرەپێدانی دارایی ئەمریکا 300 ملیۆن دۆلاری بە کۆمپانیا ئەمریکییەکان داوە تاوەکو هاوکار بن بۆ پەرەپێدانی داهاتووی ئەم وزەیە بۆ هەرێمی کوردستان. لە ئەنجامی ئەو وەبەرهێنانانەدا، سەرچاوەکانی گازی هەرێمی کوردستان دەتوانن هاوکاریی عێراق و لە کۆتاییدا بۆ تورکیا، هەروەها باشووری ئەوروپا بن، تاوەکو دەستبەرداری دابینکردنی گازی ئێرانی و رووسی ببن، بەتایبەتیش کە ئێمە سزاکانمان بۆسەر رووسیا بەهۆی داگیرکارییەکەی بۆسەر ئۆکرانیا هێشتا کارایە. 

ئێران هەست بەم هەڕەشەیە بۆسەر بازاڕی دەرەکیی وزەی خۆی دەکات، لە سەرەتای ئەمساڵدا چەند مووشەکێکی ئاراستەی هەولێر کرد، ماڵی دیارترین بازرگانی نەوتی کوردستانی تێکدا. هەروەها ئەو میلیشیا مەزهەبیخوازانەی لەلایەن ئێرانەوە پشتیوانی دەکرێن، پاڵاوگەیەکی نەوتیان لە هەرێمی کوردستان وەستاند و بەلایەنی کەمەوە بە پێنج مووشەک و درۆن هێرشیان کردە سەر ژێرخانی نەوتی کوردی.

وەک ئاگاداری، لە شووباتی 2022 دادگەی باڵای فیدراڵیی عێراق یاسای نەوت و گازی هەرێمی کوردستانی بە نادەستووری ناوبرد و داوای لە حکومەتی هەرێمی کوردستان کرد کە کارەکانیان لەگەڵ رێنوێنییەکانی حکومەتی فیدراڵیی عێراق یەکبخەنەوە.  

لە ئەنجامی بڕیارەکەی دادگەی باڵای فیدراڵیی عێراق، حکومەتی عێراق بەشێوەیەکی نایەکسانی یاساکەی جێبەجێکردووە و گرێبەستی دوو کۆمپانیای ئەمریکی و دوو کۆمپانیای ئەوروپی لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان هەڵوەشاندووەتەوە. بۆ بەرچاووڕوونی، بەغدا گرێبەسەتەکانی هەرێمی کوردستانی لەگەڵ کۆمپانیاکانی رووسیا یان چین هەڵنەوەشاندووەتەوە.  

ئێمە نیگەرانی ئەوەین ئەم هەنگاوانە عێراق ناسەقامگیربکەن، گرژییەکان لە ناوچەکە زیادبکەن و هەروەها ناسەقامگیرییەکیش لە بازاڕی نەوتی نێودەوڵەتی دروستبکەن. بۆیە لە بەرژەوەندیی ئاسایشی نیشتمانیی ئەمریکادایە هاوکاربێت لە دۆزینەوەی چارەسەرێک بۆ ناکۆکییەکانی نێوان حکومەتەکانی عێراق و هەرێمی کوردستان 

لەبەر ئەوە داوا لە وەزارەتی دەرەوە دەکەین لەگەڵ هەردوو حکومەتەکانی هەرێمی کوردستان و عێراق گفتوگۆبکات و هاوکاربێت بۆ چارەسەرکردنی ئەم ناکۆکییە، دڵنیاببێتەوە لەوەی کە مافە ئۆتۆنۆمی و ئابوورییەکانی هەرێمی کوردستان پارێزراون، دڵنیاش ببێتەوە لەوەی عێراق بەردەوام وڵاتێکی فرەئیتنی و فیدراڵ دەبێت و دوور دەبێت لە دەستوەردانەکانی ئێران.  

سوپاس بۆ سەرنج خستنە سەر ئەم داواکارییە، چاوەڕێین لەسەر ئەم پرسە هەرە گرنگە وەڵاممان بدەیتەوە.  

لەگەڵ رێزدا

مایکڵ واڵتز، ئەندامی کۆنگرێس 

دینا تیتوز، ئەندامی کۆنگرێس 

دۆوگ لامبۆرن، ئەندامی کۆنگرێس